Interview met Dick Bruna

TERUG NAAR DE EENVOUD      Interview met Dick Bruna

 

 

 

Zouden er nog mensen in Nederland zijn die nog nooit hebben gehoord van ‘Nijntje’?  Ik betwijfel het; dit konijntje is zelfs internationaal cultuurgoed geworden. Al vele jaren lees ik mijn dochters voor uit de vierkante ‘Nijntje’ boekjes en we zijn zelfs naar de expositie ‘Nijntje’50 jaar” in Madurodam geweest. Toen ik mijn dochters vertelde dat ik bij Dick Bruna op bezoek zou gaan zei mijn oudste: “cool” en de jongste stelde daarop de retorische vraag: “Bestaat die echt dan?” Op een sombere dag in de kerstvakantie ontving Dick Bruna mij in zijn atelier in Utrecht en deze tekenaar en schrijver die de kunst van het weglaten perfect beheerst, heeft een onvergetelijke indruk op mij achtergelaten. Wat kun je op 78-jarige leeftijd nog vitaal zijn en een jeugdige fonkeling in je ogen hebben.

 

Houdt u van interviews? Ik doe het nog al eens. Vooral afgelopen jaar, toen ‘Nijntje’ 50  werd. Ik vind het wel leuk altijd. Het is altijd weer anders. Het hangt erg van de interviewer af wat voor soort gesprek je krijgt.

Heeft u nog herinneringen aan uw schooltijd zoals bijvoorbeeld een inspirerende tekenleraar? Dat heb ik wel, maar dat was wel op de middelbare school. Aan mevrouw Osinga, die tekende erg goed en daar ben ik wel vaak thuis geweest, gewoon om daar over te praten. Zij had wel belangstelling voor hoe ik bezig was. Tekenen is altijd wel mijn leukste vak geweest.

Wat heeft uw naam te maken met de boekwinkelketen Bruna? Van oorsprong is het gewoon een familienaam. Mijn vader en grootvader waren beiden uitgevers en die waren ook betrokken bij de Brunawinkelketen, die is voortgekomen uit de kiosken op de stations. Al heel lang zit er geen enkele Bruna meer in. Ik ben dus wel zoon van de uitgever A.B. Bruna.

Ik las dat u in Parijs een jaar gewoond heeft. Hoe denkt u daar aan terug? Ik zal een beetje het verhaal vertellen. Dat tekenen is altijd al mijn hobby geweest. Dat heb ik gehoord van mijn  moeder, die vertelde dat ik als heel klein jochie al vreselijk vaak aan het tekenen was en dat ik in plaats van voetballen op straat altijd al aan het tekenen was terwijl ik tegelijkertijd ook veel vriendjes had. Dan tekende ik boerderijen en alles wat je zo kunt tekenen. Ik ben wel altijd doorgegaan met dat tekenen. Toen ben ik naar de middelbare school het “Christelijk Lyceum” in Zeist geweest. Mijn vader zat op een leeftijd dat hij op een gegeven moment opgepakt kon worden. Toen ik in de derde klas zat zijn we ondergedoken aan de Loosdrechtse plassen. Voor mij is dat ook wel een leuke tijd geweest. Je ziet als kind iets minder al die vreselijke dingen die om je heen gebeuren. In die periode heb ik erg veel getekend. Ik kon  natuurlijk de hele tijd tekenen. In die periode heb ik een boek geschreven voor volwassenen, dat eigenlijk voor mijn moeder bedoeld was. Ik vond dat hoe ellendig het ook was, mijn moeder altijd zorgde voor dat het gezellig was. Hoe ze het deed weet ik niet maar soms wist ze zelfs iets lekkers te geven. Als kind zie je iets minder de ellende die de oorlog met zich mee brengt.

Toen die oorlog afliep moest ik weer terug naar school en toen heb ik voor Gymnasium bèta gekozen. Dat heb ik gedaan tot het laatste jaar. Drie maanden voor mijn eindexamen ben ik van school, gegaan. Ik had er geen zin meer in. Ik wou gewoon verder met mijn tekenen. Dat is wel erg dom achteraf. Mijn vader had het toen erg graag gewild dat ik hem op zou volgen in die uitgeverij.

Had u daar ook ruzies over met hem? Nee, absoluut niet. Wel gesprekken daarover. Ik wist dat hij dat ontzettend graag zou willen, dat ik hem op zou volgen in die uitgeverij.  Ik heb later nog wel mijn uitgeversdiploma gehaald. Toen bleek ook al dat het financieel gebied helemaal niks voor mij was.  En ook die organisatie was helemaal niks voor mij. Het lezen vond ik leuk Door mijn vader ben ik toen een jaar in Londen en Parijs gaan werken, voor die opleiding tot uitgever. Echt om dat vak ook te leren. Eerst heb ik in Londen gewoond. Toen bleek steeds meer dat het erg onverstandig was geweest om mij als opvolger aan te stellen. Dat was het eind geweest voor zijn uitgeverij. (uitbundig lachend).

Welke musea bezocht u daar? Meestal musea met moderne kunst, zoals de ''Tate Gallery'' en de ''Royal Albert museum'' in Londen. Toen ben ik naar Parijs gegaan. Dat vond ik het einde. Het ''Art Moderne'' (Centre Pompidou bestond toen nog niet) en Musée d’ Orsay, maar ik ging ook naar allerlei galeries toe van allerlei moderne mensen.  En toen zag ik voor het eerst werk van moderne kunstenaars, zoals Picasso en Matisse. Die Franse schilders daar heb ik mijn hart aan verpand. Als je op zo’n manier dat doet dat moet geweldig zijn.

Uw eerste boek heeft u gebruik gemaakt van het knippen, zoals Henri Matisse.

In de laatste fase van zijn leven is Matisse gaan knippen en plakken. Toen ik die knipsels zag op een witte ondergrond van hem zag, dacht ik als je daar wat mee zou kunnen dan maak je iets waar je mensen mee aan het denken en meer aan het fantaseren zet. Als je op die manier iets zou doen. Dat zou fantastisch zijn.

‘Eenvoud is het kenmerk van het ware’ wordt in het Engels vertaald met ‘Truth needs no colours.’ Heeft u ooit overwogen om zelfs kleuren weg te laten?

Ik heb me helemaal beperkt tot 1 rood 1 geel  1 groen en 1 blauw. Maar wel kleuren die met elkaar een hele mooi combinatie geven. Die primaire kleuren ben ik altijd blijven gebruiken Ik heb alleen maar het verlangen gehad om het werk te vereenvoudigen.

Ik heb heel lang gemengd voordat ik het goede groen en het goede blauw had.

 

Dilemma’s:

Vincent van Gogh of Edward Hopper

Kerstmis of Pasen

Dorp of stad

 

Ik hoor het mezelf zeggen daarnet. Ik zou toch voor een dorp kiezen door de maat ook.  Ik vind het heerlijk om een dagje met mijn vrouw naar Amsterdam te gaan. Daarna vind ik het heerlijk om ’s avonds weer terug te keren naar Utrecht. Het is wat kleiner. Het is meer mijn maat.  Utrecht zie ik eigenlijk nog een beetje als een groot dorp.

Die Kunstacademie heeft u niet afgemaakt?

Ik heb eigenlijk geen opleiding op tekengebied gehad. Een jaar lang heb ik les van een leraar aan de Rijksacademie in Amsterdam in het  modeltekenen en zo gehad. Dat vond ik stierlijk vervelend. Dat natekenen sprak mij niet aan. Ik wilde mijn eigen vormen maken  Ik wilde graag tot grote eenvoud komen. Ik moet ook eerlijk toegeven: ik ben er vaker niet geweest dan wel.

Toen heb ik wel door mijn vader de bof gehad dat ik eens een omslag kon maken voor een boek. Die eerste omslag zie ik nog steeds voor me. Ik weet nog wel dat de schrijver van dat boek daar blij mee was. Dat was een enorme opsteker voor mij. Straks kan ik je nog wel even dat eerste boek even laten zien. Ik moet ervoor zorgen dat de schrijver er gelukkig mee is, wat de uitgever ervan vindt komt op de tweede plaats. Daardoor heb ik altijd veel contact gehad met de schrijvers. Dat vond ik altijd erg plezierig. Ze begonnen in die periode bij Bruna net met die pockets “de zwarte beertjes”. Ik moest eerst alles lezen, voordat ik er iets van kon maken. In het begin waren dat vooral detectives. Ik laat je zo wel wat zien.

Hoe kan het dat ‘Nijntje’ in Japan zo aanslaat?

Het ging niet onmiddellijk. ‘Nijntje’ is vijftig jaar oud. Het heeft een tijd geduurd. Mijn eerste boekje was “de Appel”. Ik had toen de bof dat die eerste boekjes door mijn vader uitgegeven werden. Ik zie nog wel eens een afrekening uit die tijd waarop stond dat er 40 boekjes in 1 jaar waren verkocht van dat eerste boekje. Dat begon dus erg langzaam. Het is wel een feit dat toen ik met  ‘Nijntje’ begon te tekenen het succes kwam. Via de Frankfurter Buchmesse waar allerlei internationale uitgevers bijeen kwamen werd mijn werk op een gegeven moment ook buiten Nederland uitgegeven. Het eerste contact was met Engeland. Dat was allemaal erg spannend. Met mijn vertaalster heb ik toen, aangezien ‘Nijntje’ moeilijk in het Engels uitgesproken kan worden, besloten om daar ‘Nijntje’ in ‘Miffy’ te veranderen.

Het meest succesvol is ‘Nijntje’ door de jaren heen in Japan geweest. Ik ben verschillende keren in Japan geweest. Ik heb daar wat mee. Waar ik in hoofdzaak naar kijk is naar dingen die met mijn vak te maken hebben. Ik heb veel van affiches die in Japan worden gemaakt geleerd. Ik ben gevoelig voor hoe ze bijvoorbeeld in een cafetaria van wortel en peterselie een bloemetje in mijn soep maken. Het ziet er allemaal heel mooi en verzorgd uit. Als je in een Japans hotelletje slaapt laten ze water heel langzaam lopen waar je rustig van wordt.

Als je dat terugbrengt tot de manier waarop ik teken, dan zie je ook daarin het verlangen naar eenvoud. Hoe minder ik op een pagina zet, des te meer ruimte laat je aan de fantasie van de lezers.

 

Dilemma’s:

Realisme of expressionisme             realisme met een opening om daarbij te fantaseren.

TV-kijken of  boeken lezen              boeken lezen verdient wel de voorkeur, maar heerlijk om wat leuks na een dag werken op TV te zien. Ik vind het wel lekker als je afgedraaid bent iets op TV te zien.

Vakantie in ’t buitenland of           Buitenland: Frankrijk.

in ‘t binnenland

 

Vanwaar kiest u altijd voor twaalf bladzijden?

Dat is eigenlijk heel vreemd gekomen. Mijn allereerste boekje was geen vierkant boekje.

Ik zoek alsmaar naar de eenvoud. Ik gebruik ook geen moeilijke woorden in de tekst. Waarom zoek ik niet de eenvoudigste vorm: vierkant? Toen kwam ik inderdaad toevallig op twaalf tekeningen. Daarop heb ik die eerste boekjes gebaseerd. Ik ben bijna altijd aan het eind van het verhaal als ik de twaalfde tekening heb afgerond. Het is zelfs zo, dat als ik nu meer dan 12 tekeningen heb, dan haal ik er weer een paar uit, dus dan breng ik altijd dat aantal terug naar 12 tekeningen. Ik kom er niet meer van af denk ik.

Hoe kiest u uw thema’s?

De boeken gaan altijd over gewone dingen die kunnen overal gebeuren. Dingen die kinderen doen. Ik heb altijd wel het gevoel dat ik heel Hollands ben. Ik denk doordat je het zo eenvoudig mogelijk probeert te tekenen, zelfs kinderen in Japan de tekeningen ook goed begrijpen.

Het rijmschema dat u gebruikt is abcb ?

Ik weet dat ik een heel eenvoudig schema heb. Later heb ik ook gemerkt dat veel kinderen het een prettig ritme vinden. Dat hoor ik ook van ouders. Voor mij is dat een deel van die eenvoud.

Welke betrokkenheid heeft u nog bij al die spelletjes, Cd-rom’s en dergelijke zaken? 

Daar bemoei ik me nauwelijks meer mee. Ik houd het wel in de gaten. Ik let wel op dat er geen vreselijke dingen gebeuren. Ik zit hier eigenlijk in  mijn atelier mijn teken- en schrijfwerk te doen. Mijn uitgeverij zorgt er dus voor dat er aan merchandising gedaan wordt. Dat heb ik altijd zo’n vervelend woord gevonden. Dat vind ik nog. Uiteindelijk zie ik nog wel alles voordat het de deur uitgaat. Dan zeg ik bijvoorbeeld dat ze bij een bepaald plaatje groen i.p.v. rood moeten gebruiken.

Levert die merchandising meer op dan de boekjes?

Dat zou ik niet weten. Daar weet ik helemaal niks van. Al die financiën daar ben ik gelukkig van af.  Dat regelt de uitgeverij eigenlijk allemaal voor mij.

Er is in het noorden van het land eens een jongen geweest die ‘Nijntje’ pornografisch heeft gebruikt. Daar ben ik ontzettend van geschrokken.  Toen heb ik contact gezocht met die jongeman. Toen heb ik hem gezegd: ”Je mag net zoveel porno maken als je wilt als je maar niet mijn figuurtje gebruikt”

Hoe ziet uw leven er over tien jaar uit?

Ik ben niet zo jong meer. Ik denk dat ik gewoon doorga bij leven en welzijn Er wordt mij wel eens gezegd: “ je hebt toch wel een leeftijd om ermee op te houden.”  Ik zou lekker achter de geraniums kunnen gaan zitten. Daar moet ik niet aan denken. We zijn net 14 dagen op vakantie geweest. Ik kan het ook dan niet laten. Elke dag ben ik creatief bezig. Ik kan het niet laten om weer een verhaaltje op te schrijven.  Ik zou er niet aan moeten denken dat op te geven.

Heeft u ooit een periode gekend dat u moeilijk kon rondkomen?

Ik heb altijd gezegd, dat ik zeker weet dat zelfs als 'Nijntje' geen succes geworden was, dat ik wel doorgegaan zou zijn met ‘Nijntje’. Omdat ik het gewoon niet laten kan. Ik heb altijd het gevoel gehad dat van wat ik maak moet 100 % zijn van wat ik kan.

Bij elk nieuw boek breekt het me eerst uit en dan word ik echt heel zenuwachtig. Het ziet eruit alsof je nog nooit getekend hebt. Dan probeer ik het nog beter te doen dan gisteren.

Hoe kwam u bij de accordeon –het orgel der armen? Ik heb er altijd bij gezongen. Ik was toen al gek op Frankrijk en die Franse chansons en dan zong ik heel graag die liedjes van die beroemde mensen uit Frankrijk. Ik heb zelfs nog voor een moment gestaan in mijn leven dat ik moest kiezen tussen de muziek en het tekenen. Ik ben doorgegaan met tekenen.

 

Dilemma’s:

Kat                              hond

Londen                      NY                  Ik vind dat heel moeilijk. Ik ben twee keer in NY geweest. Dat vond ik erg indrukwekkend. ‘Nijntje’ is ambassadeur van het toerisme in NY. Het is een eer. Ze is door de burgemeester van NY gekozen. Vooral om de kinderen te laten zien dat na de 11-9 ramp, na al die narigheid, NY ook nog heel veel positiefs te bieden heeft. Ik vond het wonderbaarlijk dat ze Miffy zelfs verkozen boven bijvoorbeeld Popeye en tekeningen van Walt Disney.

Winnieh de Pooh      Ot & Sien       De tekeningen van Shepard vind ik prachtig.

 

Daaropvolgend hebben we het kort over het boek de Tao van Pooh geschreven door Benjamin 't Hoff, waarin op een eenvoudige wijze de basisbegrippen van het taoïsme m.b.v. de verhalen uit Winnieh de Pooh worden uitgelegd.

Onder het genot van een tweede kopje koffie en een Utrechts koekje vervolgen we het vraaggesprek.

Heeft u ook een computer?

Ik heb geen computer en geen fax. Ik heb me er eigenlijk nooit in verdiept. Het zei en zegt mij allemaal niets.

U heeft een hekel aan presentaties en lezingen?

Ik kan geen verhaal vertellen. Ik zou geen les kunnen geven. Het is niet zo dat ik een lezing over mijn werk zou kunnen houden. Ik ben wel eens voor een gesprek op de Rietveld academie geweest, dat was erg gezellig overigens. Als ik een lezing over mijn werk zou moeten houden dan ben ik zo uitgepraat. Laat mij maar rustig hier zitten.

Wat is uw intrinsieke motivatie?

Ik vind eerlijkheid ontzettend belangrijk. Dat je dingen heel helder en eerlijk probeert te schrijven. Kinderen nemen je boekjes mee naar bed, daar word ik heel blij van.

Misschien kun je je het boekje ‘Lieve oma Pluis’ herinneren? Dat was een boekje over het sterven van Nijntje’s oma. Ik maak verhalen over hele gewone dingen. Toen dacht ik: ''de dood'', dat iemand doodgaat komt ook overal voor. Dat gebeurt in elke familie. Het heeft heel lang geduurd voordat dit boekje in Japan uitgebracht werd.

In dit boekje ziet ‘Nijntje’ voor het eerst dat opa huilt. Als al die tranen voorbij zijn, gaat ‘Nijn’ paar dagen later met een kistje met plantjes naar het graf, want oma was altijd gek op mooie plantjes. Eigenlijk maakt Nijn een tuintje van het graf van oma. Het lijkt aan het eind alsof  ‘Nijntje’ contact heeft met haar oma. Het heeft dus eigenlijk een open eind. Nog nooit heb ik een boekje gemaakt waar ik zo ontzettend veel aardige dingen over heb gehoord.

Heeft u ook een levensmotto?

Terug naar de eenvoud. Het begin van alles. Doordat ik altijd geprobeerd heb te vereenvoudigen. Niet alleen bij kinderboeken hoor. Ook bij affiches. Een affiche moet bijvoorbeeld ook niet al te ingewikkeld zijn, om begrepen te worden. Altijd moet het warm en vriendelijk zijn. Ik zou geen vreselijke dingen kunnen tekenen.

Ik zal het volgende nooit vergeten. Ooit heeft een man mij eens geschreven dat hij het helemaal niet erg meer vond om de trein gemist te hebben, omdat hij zo had genoten van  affiche van mij.

 

Aan het eind word ik nog rondgeleid door het atelier en  daarna neem ik afscheid van deze ontzettend sympathieke, warme en uiterst bescheiden kunstenaar.

Hans Heidanus

Twitteraccount:@hans78461890

Docent Engels, gitarist en pianist. Getrouwd met Corry, 2 dochters Anne-Meinke en Rosalinde. Interesse voor sport, psychologie en geluk.